Nowoczesne metody leczenia boreliozy

Wybór schematu leczenia zależy od wielu różnych czynników, które należy mieć na uwadze przed podjęciem leczenia. Decydując się na określoną terapię, należy mieć na uwadze nie tylko objawy choroby wiodącej, ale również rozpoznań współistniejących. W tym drugim przypadku korzystać warto z propozycji grup samopomocy wynikających z doświadczeń pacjentów. Schemat leczenia jest właściwy, jeżeli przynosi poprawę w dłuższej perspektywie czasu, ale i doraźną ulgę w przykrych objawach choroby.

Schemat Donta

Leczenie według schematu Donta trwa 3 miesiące. Zaleca się podanie 500 miligramów klarytromycyny  wraz z 200 miligramami hydroksychlorochiny w dawce porannej i wieczornej. Podaż hydroksychlorochinę można rozpocząć od 100 miligramów (w przypadku słabej tolerancji na lek) i stopniowo zwiększać. Dodatkowo należy zastosować 1 mililitr zawiesiny amfoterycyny lub 200 miligramów nystatyny jako profilaktykę przeciwgrzybiczą.

Schemat Donta – Klemanna

Nieco zmodyfikowany schemat leczenia wprowadził dr med. Wolfgang Klemann. Zalecał on, by lekkie przypadki boreliozy leczyć początkowo tetracykliną w dawce 500 miligramów, podawaną doustnie 3 do 4 razy dziennie. Takie leczenie stosować należało przez 20 dni. Gdyby jednak osiągane rezultaty były niezadowalające lub w przypadku nietolerancji podaży drogą doustną, zalecał przejście na drogę dożylną.  

Rezultaty badań Donta wskazują czas trwania terapii na jeden do 18 miesięcy. Średni czas leczenia to 6 miesięcy. Jeżeli leczenie zostało rozpoczęte dopiero powyżej 3 lat od trwania choroby, to poprawa stanu zdrowia może być zauważalna dopiero po upływie 12 tygodni.  Jedną z modyfikacji schematu leczenia wprowadzonej przez Klemanna jest zastąpienie zalecanej przez Donta 200 miligramowej klarytromycyny podawanej doustnie – kombinacją 200 miligramowej doksycykliny w podaży dożylnej z 500 miligramami tetracykliny w podaży doustnej przez 20 dni. Szybkość cofania się objawów wskazuje, że stosować należy 14-dniowe cykle leczenia, powtarzane do czasu ustąpienia objawów choroby.

Kolejną alternatywą proponowaną przez dr med. Klemanna jest stosowanie 500 miligramów klarytromycyny dziennie przez 10 do 20 dni. Klemann zaleca, by połowę dawki podać dożylnie rano, drugą połowę doustnie wieczorem. Kolejne cykle leczenia powinny być powtarzane aż do ustąpienia objawów, z przerwami nieprzekraczającymi dwóch tygodni. W przypadkach opornych na leczenie Klemann zalecał wprowadzenie kombinacji klarytromycyny z doksycykliną lub tetracykliną. Leki tworzące te kombinacje wywierają wzajemnie nasilający się efekt uśmiercania i hamowania bakterii blokując syntezę białek i różnych szlaków enzymatycznych.

Schemat Gessera

Gasser w publikowanych badaniach zaleca leczenie w często powtarzających się cyklach. Z reguły jeden cykl terapii powinien trwać 5 – 6 tygodni. Leczenie polega na podawaniu 100 miligramów trimetoprimu i 150 miligramów reksytromycyny dwa razy dziennie oraz wobenzymu w dawce 3 miligramy podawanej jedno bądź dwukrotnie.

W przeciwieństwie do zaleceń Gessera Reisinger zalecał prowadzenie terapii w nie więcej niż 2 cyklach.

Modyfikacja Gassera nr 1

W przypadku wystąpienia jednoczesnego współzakażenia Ehrlichia  konieczne jest zastosowanie dodatkowo tetracykliny. Możliwe jest wdrożenie doksycykliny w dawce 300 miligramów w podaży doustnej lub 200- 300 miligramów w podaży dożylnej. Wielu specjalistów zaleca 14 dni leczenia ceftriaksonem, ale terapia taka skuteczna jest jedynie u części pacjentów a dodatkowo niechorujących przewlekle na boreliozę. Nawroty objawów choroby przy stosowaniu ceftriaksonu pojawiają się stosunkowo często i mogą wystąpić nawet po 5 dniach. Dzieje się ta prawdopodobnie ze względu na występowanie przetrwałych form Borrelia oraz jednoczesną obecność Ehrlichia.

Schemat Hartmanna/Gassera – Schoemakera

Amerykański lekarz Schoemaker propaguje opinię, że cząteczki neurotoksyny Borrelia łącząc się z cząsteczkami tłuszczu, umożliwia jej docieranie do tkanki łącznej, nerwów, mózgu stale uszkadzając je. Pogląd ten prezentuje prof. Fred Hartmann. Na tej podstawie opracowany został schemat stanowiący połączenie 2 razy po 200 miligramów droksychlorochiny (środka przeciwmalarycznego) z klarytromycyny 2 razy po 500 miligramów. Leczenie stosuje się przez 42 dni. Ponadto zaleca podaż leku obniżającego poziom lipidów – 8 gram kolestyraminy 2 razy dziennie, w celu wydalenia z organizmu zwrotnie wchłanianych w jelicie neurotoksyn Borrelia. Koniecznie należy kontrolować przyjmowanie dostatecznej ilości płynów, gdyż leczenie może powodować zaparcia. W przypadku, gdyby leczenie nie przyniosło pożądanych skutków i doszło do powrotu dolegliwości, należy przyjmować kolestyramine co 6 miesięcy.

Hartmann zaleca włączenie leczenia według schematu Schardta i podaż metronidazolu (2 razy po 400 miligramów), w przypadku gdyby objawy choroby nie ustąpiły. Po dziesięciodniowej przerwie rozpoczyna się pięciodniowe leczenie równoczesnym stosowaniem obydwu leków. Reksytromycyna jest nieskuteczna bez trimetoprimu. Na jeden cykl terapii składa się 5 dni podaży leków i 10 dni przerwy.  

Schemat Schoemakera/Hartmanna – model z Bremer

Schemat leczenia zalecany przez Hartmanna został zoptymalizowany przez grupę samopomocy z Bremer. Leczenie wzbogacone zostało o stosowanie dodatkowo kwasów omega -3 oraz kompleksów witamin. W chorobie dochodzi również do niedoborów witamin z grupy B, w szczególności B12.

Zmodyfikowany schemat drezdeński – schemat pulsacyjny

Dr med. Wilfried Krickau, Radca sanitarny z Drezna opracował wciąż optymalizowany schemat leczenia w trzecim stadium choroby, nazywany schematem Holenderskim. Terapia zgodna z nim polega na kombinacji czterech antybiotyków z różnych grup. Cefalosporyny trzeciej generacji, penicyliny, tetracykliny i makrolidów. Cykl leczenia trwa każdorazowo przez 10 dni, po których następuje 8 dni przerwy. Zalecane jest równoczesne prowadzenie leczenia dodatkowego metodami naturalnymi, jak np. akupunktura laserowa, terapia tlenem, czy homeopatia. Wybór metody zależny jest od występujących objawów towarzyszących.

Schemat Schardta

Schemat leczenia zalecany przez Prof. dr med. Fritza Schardt’a bazuje na leku przeciwgrzybiczym – flukonazolu. Skuteczność tej terapii Schardt potwierdził w 2005 roku, donosząc o wyleczeniu własnej i innego pacjenta neuroboreliozy. Wprawdzie flukonazol nie uśmierca krętek Borrelia, ale skutecznie hamuje ich wzrost. Ważne jest, że w przeciwieństwie do erytromycyny, doksycykliny i cefalosporyny – flukonazol ułatwia pokonywanie bariery krew- mózg. Schardt zaleca przyjmowanie doustnie po 100 miligramów flukonazolu rano i wieczorem. Długość leczenia zależna jest od ciężkości występujących objawów i trwa od 25 do 50 dni. Końcowym etapem leczenia jest 3 tygodniowe stosowanie od 4,5 do 6 mega penicyliny V w jednej dawce dziennej.

Leczenie towarzyszące

W zależności od obrazu klinicznego i objawów współistniejących można wprowadzić leczenie dodatkowe. Propozycje te nie są jednak oficjalnymi zaleceniami, a ich skuteczność wynika z doświadczeń poszczególnych pacjentów.

• Kortyzon – w przypadku konieczności szybkiego ugaszenia ognisk zapalnych, np. w stawach kolanowych może stanowić uzupełnienie antybiotykoterapii. W przypadku większości chorych skuteczność przeciwbólową osiąga już jednorazowa iniekcja w zaatakowany stanem zapalnym staw. Wdrożenie kortyzonu powinno nastąpić dopiero po wdrożeniu leczenia antybiotykiem,
• Analgetyki – mogą być pomocne w dolegliwościach bólowych zesztywniałych i zmienionych stanem zapalnym mięśni,
• Profilaktyka przeciwgrzybicza – stosując antybiotykoterapię zaleca się równoległe stosowanie zawiesiny amfoterycyny lub nystatyny,
• Wysokie dawki witamin – grupy samopomocy chorych na boreliozę zalecają wzmacnianie układu odpornościowego stosując wysokie dawki witamin C, B, E, selenu, magnezu, potasu, jodku, cynku oraz koenzymu Q,
• Kwas alfa-liponowy – w dawce 300 miligramów dziennie zalecany jest często pacjentom zmagającym się z niektórymi bólami stawowymi.

Dodatkowe wskazówki

Poniższe praktyki, choć nie są zaleceniami naukowymi i wynikają z osobistych doświadczeń pacjentów, mogą stanowić pomocne praktyki towarzyszące.

• Objawy fibromialgii i sztywność karku złagodzić może cipły prysznic, kąpiele błotne i odprężające. Ważny element stanowią ćwiczenia fizyczne, korekcyjne i rozciągające, które pomagają rozluźnić napięte mięśnie,
• Wielu pacjentom doraźną ulgę przynosi ogrzewanie i delikatny masaż mięśni wilgotnymi, gorącymi rolkami z ręcznika,
• Grupy wsparcia zalecają dodatkowo: unikanie substancji konserwujących w pożywieniu, unikanie wysoko przetworzonej i gotowej żywności, zapewnienie odpowiedniej ilości snu, niespożywanie mięsa wieprzowego, zakaz palenia tytoniu i picia kawy, należy wypijać około 3 litry płynów dziennie, zaleca się codzienne zjadanie warzyw i owoców, regularny ruch – codzienny spacer.  

Źródła: U. Fisher, B. Siegmund „Borelioza. Poradnik dla pacjentów”